ŞİİR NEDİR?

Zengin sembollerle, ritimli sözlerle, seslerin uyumlu kullanılmasıyla ortaya çıkan edebî anlatım biçimine şiir denir. Milâttan önce 8000 li yıllarda konuşma dili gelişmiş ve sözlü edebiyat doğmuştur. Mağara duvarlarına resimler çizilmiş ve efsaneler nesilden nesile sözle aktarılmıştır. Milâttan önce 3500 lü yıllarda yazı bulunmuş ve yazılı edebiyata geçilmiştir. Milâttan önce 3000 li yıllarda yazılan "Gılgamış Destanı" bilinen en eski destandır.
Tanrı insanı yarattı, insan da şiiri yarattı. Şiirin Yunanca karşılığı poiesis "yaratma" anlamına gelir. Önceleri şarkıcı (aoidas) olarak bilinen şair gerçek bir sanatçı, bir yaratıcı sayılıyordu. Şair bir yandan değişmeceleri ve ritmiyle dili yaratırken, bir yandan da, şiirin yapısında yer alması gereken dilin nesnesini de yaratıyordu. Şiir kavramı başlangıçta vezin, prozodi kavramlarıyla bağlantılıydı. Bu da şiirle müziğin aynı kökten geldiğini gösterir. Biçimsel açıdan bakılırsa, şiir şarkıya yakın ritim ve ses uyumu içinde bir dil olması bakımından düzyazıdan farklıdır.
Platon'a göre, şiirsel yaratıcılık coşkuya,Tanrı'yla bütünleşmeye bağlıdır;"Şair kanatlı ve kutsaldır esinlenmeden, kendinden geçmeden, aklını yitirmeden yaratamaz" Şiir bir kehanete benzer. Tanrı'nın sözüdür.
Aristoteles'e göre, biçimi ne olursa olsun, şiir taklik sanatlarındandır. Şair bir tarihçi gibi anlatsa bile şairin konusu apayrıdır. Tarihçi yaşanmış gerçeklerle ilgilenir Buna karşılık şair, gerçekciliği ve mantıksal zorunluluğu gözeterek, gerçeği taklit eden olasılık alanına yönelir. Şiir yalın tarihsel kesinlikten daha felsefi ve daha genel bir doğrunun alanıdır. Buna göre masal tarihin anlamlı bir taklididir. Her şiirsel kurgu gücünü hem hayali, hem akla uygun bir yorumu yaptığı doğadan alır.
Hintli filozoflara göre, şiir en yüce biçimini bulduğu zaman, bilge kişinin vecdiyle bütünleşir. Şair, Sarasvati'nin inayetiyle yüce söze erişir ve onu anlar.
Diomedes'in sınıflamasına göre, şiir üç katagoriye ayrılır.
1 - Epik şiir; tarihi ve efsaneyi konu alır ve yazara da, kişilere de aynı ölçüde söz hakkı tanır.
2 - Dramatik şiir; anlatıyı eyleme dönüştürür ve yalnızca kişilere söz hakkı tanır.
3 - Lirik şiir; duyguları doğrudan dile getirir ve yalnızca yazara söz hakkı tanır.
Şiir yazmakla ve şiir okumakla uğraşan insanlar erdemli insanlardır. İnsanlar şiir okudukça, şiir yazdıkça daha da olgunlaşır. Şiirle uğraşan bir insanın hiç kimseye zararı olmaz. Şiir yazan bir insan; Önce doğmadan önceki hâlini, sonra da ölümden sonraki hâlini düşünebilmelidir. Bu düşünce, ozanları daha da erdemli kılar. Yapılan kötülüğü unutmak da bir erdemdir.

Zeki Çağlar

10 Nisan 2006